Fakültemiz öğretim üyesi Doç. Dr. Hakan AYDEMİR’in Erdel’de Macarcanın bir ağzını konuşan, kendilerini Hun kökenli ve Attila’nın ardılları olarak gören Sekellerin etnik ve dilsel kökeni üzerine Çin kaynaklarına dayanarak yaptığı dilbilimsel araştırma sonuçları Macaristan’da geniş yankı uyandırdı.
Hocamızın, bilimsel alanyazında ''Sekel Sorunu'' adı altında iki yüz yıldan beri tartışılan ve ''çözülemez'' olarak nitelenen Sekellerin etnik ve dilsel köken sorununu tarihsel dilbilimi yöntemleriyle çözmesinden dolayı, Macaristan’ın önde gelen haftalık dergilerinden DEMOKRATA’da bu araştırma sonuçlarını özetleyen dört sayfalık bir söyleşi yayımlandı.
2021’de ilk olarak Türkçe, 2023’te ise Macarca yayımlanan araştırma, Sekellerin aslen bir Türk boyu olduğunu, 4. yüzyılda Moğolistan bölgesinden Hunlarla birlikte Doğu Avrupa’ya ve oradan da 5. yüzyılın ilk yarısında Karpatlar bölgesine göç ettiğini, nasıl kültür ve dil değiştirdiğini, dil değiştirme sürecinin her evresini dilbilimsel ve tarihsel verilerle ortaya koyuyor. Çalışma, Macarcanın Sekel ağzında Sekel Türkçesi alt katman etkisi olarak karşımıza çıkan, ölçünlü Macarcada ve başka hiçbir Macar ağzında görülmeyen ve şimdiye kadar bilinmeyen bir dizi Türkçe kalıt sözcük (heritage word) de tespit etmiştir (bkz. kön-, csikkan-, csiszlik, gilán, gilány, killán, kellán, kirlan, üver, surmó ~ surmók).
Çalışmada, Avrasya bozkır halklarının geçmişteki kültür değişimlerinden kaynaklanan dil değiştirme, dil yitimi ve dil ölümü süreçlerinin her bir evresini kurgulamak için geliştirdiği bir evrilme dizgesi de yer alıyor. Hocamız, daha önce Toharca → Türkçe dil değiştirme süreci için kullandığı bu dizgeyi Sekellerin dil değiştirme sürecine de uyguluyor: 1. olay1 → 2. olay2 → 3. hazırlayıcı olay → 4. (tetikleyici olay) din / inanç değişikliği → 5. kültürel değişim → 6. toplumsal değişim → 7. kültürel saygınlık kaybı → 8. dilsel saygınlık kaybı → 9. iki dillilik → 10. dil kaybı → 11. dil değiştirme → 12. dil ölümü.
Söyleşiye buradan ulaşabilirsiniz.
Araştırmanın Macarca değişkesine buradan ulaşabilirsiniz.
Araştırmanın Türkçesi için bkz. Hakan Aydemir, Türk Tarihinin Kaynakları Olarak Eski Türk Boy Adları – Kökenbilgisel Bir İnceleme, s. 99-324.
